نامه های دلتنگی

کتاب با توجه به حجم اندکی که دارد تعداد نامه های بسیاری را درخود جای داده است نامه ها معمولا کوتاه و مختصر و گاهی حتی در چند پاراگراف خلاصه می‌شود که توسط افراد مختلفی از جمله فرزندان شهدا، جانبازان، همسران شهدای جنگ تحمیلی و همچنین کودکان و نوجوانهانی که در هنگامه جنگ تحمیلی این نامه ها را به رزمندگان اسلام و یا به صورت نامه های سرگشاده ای به عموم بسیجیان و مبارزان راه حق نگاشته اند.
حتی برخی از این نامه ها برگرفته از نوشتارهای اسرایی است که در طول جنگ تحمیلی در زندانهای رژیم بعث عراق حضور داشته اند و توانسته اند برای عزیزان خود در ایران نامه بنویسند به نظر می رسد علی شیرازی در جمع آوری این آثار چندان از سبک و سیاق و روش فنی قابل دفاعی پیروی نکرده است به بیان دیگر علی شیرازی در انتخاب این نامه ها دسته بندی خاصی را از پیش تعریف نمی کند و حتی در چاپ آنها نیز ترتیب قابل درکی را در کتاب مشاهده نمی کنیم البته نامه های پایانی اثر بیشتر مربوط به فرزندان شهیدانی است که این نامه ها را یا به صورت یک نوشتار آزاد و یا به صورت یک نامه خصوصی به پدر شهیدشان نگاشته اند والا مابقی نامه های چاپ شده در این اثر چندان از یک فهرست بندی منسجم و از پیش تعیین شده ای پیروی نمی کند.
گاهی به نظر می رسد نویسنده تا جای ممکن سعی بر آن کرده که تاثیر گذار بودن مفاهیم درون نامه ها را به‌عنوان الویت چاپ آنها در نظر بگیرد به واقع مفاهیم نهفته در پس واژگانی که برای نگارش این نامه ها انتخاب شده است نویسنده را بر آن داشته است که این آثاررا با اندکی تغییر و تحول به گونه ای در کنار یکدیگر قرار دهد که به لحاظ معنایی در ذهن مخاطب تاثیر مستقیم و به سزایی داشته باشد هرچند که علی شیرازی در نگارش و انتخاب واژگان این نامه ها دخالتی نداشته است و به واقع او را نمی توان نویسنده اثر به حساب آورد اما در جمع آوری، ترتیب دادن و انتخاب این آثار نقش تعیین کننده و به سزایی از خود داشته است به واقع اگر بخواهیم از منظر معنای عقلی واژگان نامه هایی که در این کتاب به چاپ رسیده است نظری کوتاه بیفکنیم می بایست گفت که برخی از نامه ها به دلیل آنکه نویسندگانشان دست قدرتمندتری در نگارش آنها داشته اند از واژگان و مفاهیم بسیار عمیق و سنگینی تشکیل شده اند چه بسا که نویسندگان این آثار به لحاظ سواد ادبی در سطح بالایی قرار دارند.
و به خوبی می توان از انتخاب واژگانی که داشته اند به این موضوع پی برد اما در مقابل برخی از آثاربه دلیل آنکه نویسندگانشان را کودکان و نوجوانانی تشکیل می دهند که این آثار را در سالهای جنگ تحمیلی به نگارش درآورده اند و به لحاظ سواد ادبی در سطح بالایی نسبت به دیگر نویسندگان نامه های چاپ شده در این اثر چندان قدرتمند و دست به قلم نیستند انتخاب واژگان آنها در نگارش این آثار چندان با سبک و سیاق دیگر نامه های چاپ شده در این اثر همخوانی ندارد این تعدد نویسندگان و همچنین تعدد زبان نگارش نامه ها و آثار نه تنها برای کتاب نامه های دلتنگی یک ضعف ساختاری محسوب نمی شود بلکه از منظر دیگر یک عنصر مثبت و قابل تحمل برای این اثر است چرا که در واقع با مطالعه کتاب حاضر می توان به این نکته پی برد که در سالهای دفاع مقدس تمامی گروه های اجتماعی و مردمی با شوق و شور انقلابی در این تکلیف الهی سهیم و شریک بوده اند.
چه بسا که در برخی از این نامه ها ما با افرادی آشنا می شویم که در پشت جبهه های حق علیه باطل در حال تلاش و کمک رسانی به رزمندگان بودند و چه بسا که عمل آنها در نزد خداوند متعال کمتر از جهاد آن رزمندگان به حساب نیامده است در بخشی از کتاب با نامه ای تاثر برانگیز و همچنین پندآموز روبه‌رو می شویم در صفحه 8 نامه ای از یک دختر بچه نه ساله به چاپ رسیده است که با مادر دوبرادر و خواهر کوچکتر خود در یکی از روستاهای دور افتاده ایران زندگی می‌کند او که از نعمت و داشتن پدر محروم شده است با تلاش و کوشش شبانه روزی خود و مادرش توانسته است خرج زندگی روزمره خانواده پنج نفره خود را تامین کند و چنانکه در این نامه به آن اشاره کرده است پس از کار 92 روزه خود توانسته اندکی نان خشک و بادام برای رزمندگان به جبهه بفرستد نامه این کودک نه ساله چنان تاثر برانگیز و تاثیر گذار است که مخاطب با خواندن آن عزم راسخ این کودک نه ساله را که در عین یتیمی و فقر با روزه های چندین ماهه توانسته است کمکی اندک اما پرتاثیر به جبهه های حق علیه باطل کند مخاطب را در جای خود میخکوب کرده و به نظر می رسد برای هر خواننده ای این عزم راسخ کودک نه ساله تاثیر برانگیز است.
در واقع ما در کتاب نامه های دلتنگی پاکی و صداقت افرادی را می بینیم که شاید در نظر اول گمنام و بی نشان به نظر برسند اما در جای خود هر حرکت و عمل آنها بسیار تاثیر برانگیز و عبرت آموز است با نگاهی به تاریخ نگارش اکثر این نامه ها می توان فهمید که این آثاردر سالهای میانی و ابتدایی جنگ تحمیلی به نگارش در آمده است به واقع با مطالعه این آثار الگوی مناسبی برای ما به دست می آید که نگرش جامعه آن روز ایران را در پرتو نگاه کردن به مفاهیم نهفته در این نامه ها بیابیم کتاب نامه های دلتنگی برای مخاطب امروزی بسیار مفیدتر و قابل توجه تر از مخاطبان سالهای پیش است چرا که با نگاهی گذرا به تفاوتهای جامعه امروز ایران و با مقایسه آن با جامعه ای که پیشتر آن را می شناختیم درخواهیم یافت که کودکانی مانند زهرا و افرادی مانند کسانی که این نامه ها را نگاشته اند در حال حاضر بسیار اندک هستند و شاید برای مخاطب جوان امروز باور آنکه این آثاربرگرفته از واقعیتی بیرونی و بدون تاثیر و تاثر نویسنده گردآورنده و مولف این اثر باشد دشوار است نکات و معناهای عمیقی در پس هریک از جملات این نامه ها نهفته است به خصوص آنهایی که توسط کودکان و نوجوانان با خلوص نیت و صراحت و پاکی ضمیر آنها نگاشته شده است.
به دور از غلوهای معنایی استفاده از واژگان سخت و دشوار و با صراحت لهجه بیان و زبان نگارش تنها به بیان آنچه که در دل داشته اند پرداخته اند برخی از نامه ها هرچند پرتمطراق و مزین به نظر می رسند اندکی از آن سادگی بیانشان کاسته شده است گاهی واژگان آنها تکراری نخ نما و مصنوعی به نظر می رسد گویی نویسنده برای آنچه که در ذهن داشته است دست به دامان کلیشه هایی شده که قبلا آنها را در آثار دیگران خوانده است معمولا نویسندگان پر سن وسال تر به این شیوه نامه های خود را نگاشته اند و نویسندگانی که از سن و سال کمتری برخوردارند چنان حدیث نفس خود را با سادگی کودکانشان آمیخته اند که باور هریک از این نامه ها برای مخاطب امروزی که آن فضای سالهای دفاع مقدس را درک نکرده است بسیار دشوار است کودکی که در سنین دبستان قرار دارد چنان از معرفت به حق و جانبداری از عدالت سخن می‌گوید که برای مخاطب امروزی پذیرش و باور این نکته که این واژگان از زبان این کودکان بیرون می آید دشوار و سخت است.
به واقع باید گفت که فرق میان دیدگاه جامعه آن روزگار با جامعه ای که امروز در آن زندگی می‌کنیم باعث شده فاصله بسیار زیادی میان باورهای ما و باورهای نسل پیشین این جامعه به وجود آمده باشد نسلی که هنوز در میان ما زندگی می‌کنند اما به دلیل آنکه حضور عناصر پرزرق و برق غربی در جامعه امروزی پررنگ شده است این مفاهیم و این افراد اندک اندک از یاد و خاطره عموم جامعه کم رنگ شده اند اگر از منظر تاریخی برای فهم مخاطب امروزی بخواهیم نکته ای را از دل این اثر استخراج کنیم باید گفت که باور ایمان و عشق این افراد به حضور دین در زندگیشان به‌عنوان اصل اساسی زندگی فردی و اجتماعی این افراد کافی است تا فاصله میان مخاطب امروزی با نویسندگان این نامه ها پر شود مخاطبی که به این باور نرسیده باشد که بذل جان و مال و هستی در راه مقدسی مانند حفظ دین خدا امری است حیاتی و چه بسا برای این افراد نوعی سعادت بزرگ محسوب می‌شود نهایتا ما را به سوی یکی از نامه های فرزندان شهیدانی که در این کتاب به چاپ رسانیده است به پیش می برد نامه و اما بعد که یکی ازنامه های بلند این کتاب است دقیقا به همین نکته اشاره دارد.
که پس ازگذشت سالیان نه چندان دور از آن همه ایثارو فداکاری که در جبهه های حق علیه باطل می شناختیم امروزه کسانی هستند که حتی یاد و داوری آن ایثارها و از خودگذشتگیها را نیز بر نمی تابند و حتی سعی دارند یاد و خاطره آن عزیزان را نیز محو و نابود سازند نامه و اما بعد دلتنگی یک فرزند شهید است که به این جامعه مورد نظر اشاره دارد به واقع باید فرق میان مخاطب امروز و نویسنده دیروز این نامه ها را جستجو کنیم اگر با مطالعه این اثر همان حال و هوای نویسنده به مخاطب امروزی دست می دهد و می تواند با او در بیان احساسات، عواطف و گفته هایش همراهی کند به واقع می توان گفت که مخاطب به درکی نزدیک به نویسنده رسیده است از منظر دیگر علی شیرازی برای مخاطب امروزی پنجره ای را به سوی دیروز این جامعه گشوده است که شاید برخی از نویسندگان کم سن و سال این نامه ها امروز با خواندن اثری که دیروز به نگارش درآورده اند نیز آن حس و حال سالهای گذشته را نداشته باشد.
به واقع اگر ما به سرگذشت دفاع مقدس یک ملت از منظر و نظر این نامه ها نظر بیفکنیم دو دیدگاه کاملا متضاد را می توانیم در مقابل یکدیگر قرار دهیم نخست همان دیدگاه و نظری است که فضای کتاب با آن همگام و هم سو است و هم سویی مخاطب با این فضا نشان دهنده آن است که او نیز در همین فضا و در همین افق های معنایی نهفته در دل آثار این کتاب حرکت می‌کند پذیرش آنچه که دیروز اتفاق افتاده است و احترام به آنچه که در سالهای پیش به وقوع پیوسته است و پاسداری و حرمت نهادن به آن محصول مشترک همه باورهای نهفته در دل آثار و هدف نویسندگان این نامه ها است مخاطبی که با این شیوه رفتار و منش و نگارش این آثار همخوان و هم سو است به خوبی با اثر همراهی کرده و آنچه که علی شیرازی را بر آن داشته که این نامه ها را گردآوری و در یک کتاب به چاپ برساند نهایتا موفقیت قابل توجه ایشان را می رساند اما دیدگاه دومی که در مقابل دیدگاه اولیه قرار می گیرد نقطه مقابل این نظرگاه است نظرگاهی که به طور واضح تمامی حوادث و وقایع و جملات احساس برانگیزی که نقش اصلی را در این نامه ها ایفا می‌کنند.
را به باور حقیقی خود چندان با واقعیت بیرونی همخوان و همگون نمی بیند و به واقع او باور ندارد که این نگارش ها بیانگر آنچه که مخاطب پیشین به آن دست یافته بود را بیان می‌کند این مخاطب و این نظرگاه تمامی داشته ها و اهداف کتاب مورد نظر را در سطحی ساده و خالی از هویت معنا می‌کند به واقع میان منطق مخاطب دارای این نگرش این نکته جاری است که به شهیدان جنگ تحمیلی و بازماندگان از این جنگ نگاه چندان ویژه ای ندارد و به واقع خود را به‌عنوان قربانی این اتفاق معرفی می‌کند چه بسا که در سالهای دفاع مقدس نیز همین دیدگاه در بین برخی از افراد جامعه وجود داشت آنها با دوری گزیدن از وقایع و حوادث جنگ تحمیلی سعی بر آن داشتند که این دوران پرمخاطره را در ذهن خود به گونه ای سپری کنند که نهایتا گزندی به جان و مال و داشته هایشان نرسد و به واقع آن را برای خود نوعی پیروزی به حساب می آوردند امروز نیز این نگاه در میان برخی از افراد جامعه حاضر وجود دارد.
چه بسا که نمادهای اشاره کننده به این شیوه تفکری را می توان در نامه هایی که تاریخ نگارشی نزدیک به حال حاضر را دارند جستجو کرد نامه هایی که هرچند کوتاه و در لفافه بیانگر آن بخش از دلتنگی های نویسنده هستند که درک متقابل آنچه که در دل دارد را در بخشی از افرادی که در اطراف او زندگی می‌کنند نمی بیند گاهی این بیان جنبه مستقیم تری به خود می گیرد و گاهی در لفافه ای از سخن و جملات پیچیده شده است به هرشکل مضامین مورد نظر نویسندگان با درون مایه هایی از مفاهیمی مانند ایثار و شهادت و از خودگذشتگی و پایبندی به دین خدا به نگارش درآمده است اندک اندک همه آن نشانه شناسی هایی که می توان از دل محیط زندگی این افراد جستجو کرد.
را در قلم آنها نیز می توان یافت آن نویسنده ای که به لحاظ مالی در فقر زندگی می‌کند در قلمش این فقر مالی را می توانیم ببینیم و آن نویسنده ای که در نامه اش از دغدغه های اعتقادی افراد جامعه گله مند است در قلمش این گله مندی را می توان به خوبی و وضوح مشاهده کرد نمادهای خاص نهفته در این انتخاب واژگان توسط نویسندگان را به وضوح در تک تک سطور نامها باید جست مخاطبی که می تواند این درک عمیق را داشته باشد که به هرحال این دلنوشته های انسان هایی است که نه تنها خود بلکه عزیزانشان را نیز به دلیل آنچه که منطق زندگی آنها به ایشان تفهیم کرده است از دست داده اند و عزیزانشان را در این راه فدا کرده اند مخاطب را به این باور استوار می سازد که این نقش تعیین کننده هدف زندگی است که آنها را چنین آرام پرایمان و پر توان نشان می دهد توصیفات بسیار زیبایی را می توان در دل این نامه ها جستجو کرد در بخشی ازیک نامه ای که یک همسر شهید به نگارش درآورده است چنین می خوانیم ( آری مهربانی خدا حقیقت لطف اوست. چه آنگاه که به ما امانت می دهد و چه آنگاه که به حکمت می ستاند. هم دل من ! من شاگرد تو بودم و از تو آموختم که دنیا دار عبرت است. پس خدا را شاکرم. در آن حال که زیادی معاصی قلبم را به قصاوت کشانده بود آن مهربان چه زیبا نعمت انکسار قلب را به من ارزانی داشت. به امید آن روز که من نیز از این بام پرهیاهو به سوی حق پرواز کنم. ) مضامین و مفاهیم نهفته در پس اکثر قریب به اتفاق نامه ها از درون مایه های پرمعنا و مفهوم بسیار سنگین و پرابهتی خارج می شوند به واقع نباید این آثار را به‌عنوان نامه های عادی به حساب آورد این ها عموما دل نوشته هایی هستند ازکسانی که خود نیز در این فضا حضور دارند و نقشی را ایفا می‌کنند.
به هر شکل کتاب نامه های دلتنگی را می توان اثری پر تاثیر قابل تعمل و بسیار زیبا معرفی کرد هرچند که این نکته دور از ذهن نخواهد بود که کتاب به چاپ نهم خود رسیده است و انتظار می رود چاپ های مجدد دیگری نیز بر این شمارگان افزوده گردد علی شیرازی هرچند به‌عنوان نویسنده و مولف این اثر شناخته نمی شود اما به دلیل تلاش بی وقفه طبع بلند و ذوق سرشارش در انتخاب و چینش این نامه ها که ما را پس از سالها به گذشته های نه چندان دوری که اندکی از ذهنمان محو گردیده بود برد به‌عنوان یک گردآورنده موفق و قابل احترام می بایست یاد کنیم کتاب نامه های دلتنگی چنانکه از نامش پیداست به واقع برای مخاطب نیز دلتنگ کننده و دل گرم کننده است چه بسا که شاید هنوز در این مرز و بوم افرادی مانند چنین کسانی که این نامه ها را نگاشته اند هنوز وجود داشته باشد نامه هایی که شاید سالهای بعد هنگامی که ما نیز در این دار فانی وجود نداشته باشیم برای مخاطبان فردای ایران اسلامی توسط فرد دیگری مانند علی شیرازی گردآوری شوند و گاهی یادآورآن همه ایثارو شهادت طلبی و از خودگذشتگی ستارگانی باشند که هرچند چشم ما درخشش آنها را نمی بیند ولی تاریخ گواه درخشش آنها در آن سالها بوده است در پایان با تشکر ویژه از علی شیرازی و تقدیر از انتشارات معظم سوره مهر که چاپ نهم این اثر را نیز در اختیار مخاطبان علاقمند قرار داده است برای این عزیزان آرزوی توفیق روزافزون را از خداوند سبحان و متعال خواستاریم.