از نوروز ۱۳۷۸ که سرآغاز سنت نامگذاری سال ها بود هر ساله رهبر معظم انقلاب، متناسب با شرایط کلی حاکم بر کشور سال جدید را به عنوانی مزین می‌کنند تا این مهم بتواند در سرلوحه برنامه‌ریزی‌های مسئولان، فعالان اقتصادی و مردم قرار بگیرد که به همین منظور با توجه به برخی مشکلات اقتصادی در سال‌های گذشته، رهبر انقلاب همواره نام سال‌ها را اقتصادی انتخاب کرده‌اند. طی سال های گذشته اقتصاد به عنوان یکی از اصلی ترین اهرم های دشمنانِ جمهوری اسلامی ایران برای وارد سازی ضربات مهلک و برداشت های سیاسی از آن مطرح بوده است و با توجه به وجود ناهمگونی های ساختاری و عملکردهای ضعیف برخی مدیران در اقتصاد کشور، این حربه دشمنان لحظه به لحظه مورد توجه بیشتر قرار گرفته و در یکی دو سال اخیر نیز به بالاترین سطح خود رسیده است.
در همین راستا رهبر معظم انقلاب اسلامی طی ده سال گذشته تلاش داشتند تا با جهت دهی صحیح حوزه اقتصاد، به واسطه نام گذاری های هر ساله، تمرکز مسئولین اجرایی و قانون گذاری و حتی قضایی کشور را بر مسئله اقتصاد متوجه سازند. آن چه که طی چند سال گذشته مورد توجه و تاکید مقام معظم رهبری قرار گرفته توجه به مسئله تولید جهت قطع وابستگی‌ها و اتکای به توان و ظرفیت داخلی بوده است تا به این واسطه اقتصاد از تک محصولی بودن فاصله بگیرد و هم اینکه ظرفیت ها و استعدادهای بالقوه داخلی به فعلیت برسد تا نتایج این مهم در زندگی مردم قابل لمس باشد. شعار امسال هم رویکردی اقتصادی دارد و با توجه به اهمیت امر تولید به همین عنوان مزین شده اما دارای قید قابل تاملی است، «دانش بنیان» و «اشتغال‌آفرین».
تحقق اقتصاد دانش بنیان نیازمند رفع چالش‌های اساسی در این حوزه است که دستگاه‌های اجرایی باید بیشتر از هر زمان دیگری نسبت به برطرف کردن دغدغه‌ها و چالش‌های پیشِ روی دانش بنیان‌ها اهتمام داشته باشند و متولیان اقتصاد کشور به برنامه‌ریزی در این زمینه سوق داده شوند. نگاهی به سخنرانی ابتدای فروردین ماه رهبر انقلاب اما نشان می‌دهد، یکی از مطالبات مهم ایشان عبور از شعار زدگی و زمینه سازی برای تحقق واقعی تولید دانش بنیان و اشتغال آفرین بوده است چراکه تمرکز بر امر تولید با بهره گیری از دانش روز یکی از مهم‌ترین حلقه‌ها برای توسعه و جهش اقتصادی کشور است.
براساس نظریه رشد اقتصادی درون‌زا، رشد اقتصادی در یک کشور به عوامل داخلی وابسته است و عوامل خارجی نقش پر رنگی در آن ندارد، این عوامل داخلی اما نیروی انسانی، نوآوری و سرمایه‌گذاری است. یکی از عواملی که سبب می‌شود تولید از مهم‌ترین مؤلفه‌های رشد اقتصادی درون‌زا محسوب شود این است که خلق ارزش‌افزوده می‌کند و برخلاف سایر روش‌های درآمدزایی مثل فروش مواد خام، سودآوری زیادی دارد، در اقتصاد درون‌زا از آنجایی‌که رشد اقتصادی به عوامل درونی مرتبط است، به همین صورت تکنولوژی و نوآوری نیز در داخل پرورش می‌یابد و تغییرات از درون شکل می‌گیرد. اگر قرار باشد اقتصاد درون‌زا به موفقیت برسد باید نوآوری و دانش در آن وجود داشته باشد اما بسیاری از شرایط و مشکلات در عرصه‌ی تولید و بنگاه‌داری در حوزه صنعت باعث شده است تا در حال حاضر نیروی متخصص و پژوهشگر شاید آن‌طور که باید مورد استفاده قرار نگیرد.
علیرغم اینکه امروزه بزرگ‌ترین و البته موفق‌ترین کسب‌وکارهای دنیا برای پیشرفت‌های بیشتر در حوزه‌ی تحقیق و توسعه دانش بنیان سرمایه‌گذاری‌های سنگینی انجام می‌دهند اما در کشور ما توجه ویژه‌ای به این امر مهم نشده است هرچند در سال‌های اخیر ضرورت این موضوع باعث شد تا اتفاقات مثبتی در این حوزه رقم بخورد. واحدهای صنعتی نباید تصور کنند که سرمایه گذاری در راستای دانش بنیان کردن تولیدات برای آنها به منزله صرف هزینه است، بلکه باید فواید این امر را در افزایش کیفیت تولید و بهره وری در نظر بگیرند، در حقیقت رونق و ارتقای بهره وری تولید در کشور در گرو مجموعه ای عوامل از جمله تحقیق و پژوهش، فعال شدن دانشگاه ها در حوزه علمی تولید، توجه نشان دادن تولیدکننده ها، پشتیبانی دولت از رویکرد فعالان به تحقیق و فناوری و در نهایت ثروت آفرینی از تولید است.
پر واضح است که حرکت به سمت تولید دانش بنیان یکی از اصلی ترین عوامل در جهت تحقق رونق و جهش تولید است، تولیدی که برآمده از تبدیل شدن دانشِ دانشگاهی به فناوری های جاری در زندگی مردم باشد و از طرفی دیگر با افزایش سطح کیفیت خروجی محصولات در رقابت های تجاری و در نتیجه آن ایجاد ارزش افزوده نقش اساسی ایفا کند. تمرکز بر تولید دانش بنیان اما نیازمند گذار از مدیریت سنتی و ترویج شیوه مدیریتی است که اصالت را بر ایده ها و توانمندی های ذهن خلاق جوانان می گذارد و تمام تلاش خود را به کار می گیرد تا بروکراسی های پیچیده و نامفهوم اداری مانع حرکت جریان روشن و پر بازده جوانان نشود. آمار و ارقام در یک محاسبات ساده نشان می‌دهد رسیدن به رشد اقتصادی دو رقمی برای سالیان متوالی شدنی است مشروط به اینکه نوع نگاه مسئولین، نخبگان و عموم مردم به ظرفیت‌های کشور تغییر یابد و نیاز به یک تغییر راهبردی در نوع نگرش اقتصادی برای همه قابل‌درک شود، حرکت به سمت تولیدات دانش بنیان و به روز اما مهم‌ترین مسئله‌ای است که در آغاز قرن جدید باید در اولویت برنامه‌ریزی‌ها قرار بگیرد.
علیرضا کاظمی
انتشار مقالات و یادداشت ها به معنای تأیید تمامی محتوای آن توسط «اداره کل تبلیغات اسلامی خوزستان»نیست و صرفاً منعکس کننده نظرات گروه‌ها و فعالین تبلیغی است
